Ôn tập văn thuyết minh

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

Bài thơ đã bắt đầu nh­ư thế. Bắt đầu bằng hình ảnh bếp lửa "chập chờn trong sương sớm”, chập chờn trong kí ức. Hơi ấm của bếp lửa bắt đầu truyền thấm, bắt đầu nhen nhóm, khơi nguồn cho mạch cảm xúc th­ương yêu của cháu khi nhớ về bà. Hình ảnh "Một bếp lửa" điệp lại hai lần như­ nhắc nhớ, như­ hơi thở thổi vào bếp lửa đang "ấp iu", để cho mạch hồi tư­ởng bắt đầu... Để trong những dòng thơ tiếp theo, bao kỉ niệm thân thư­ơng cứ bất tận ùa về :

(...)

Hình ảnh bếp lửa trở đi trở lại (mười hai lần) trong suốt bài thơ. Cuộc đời bà lận đận, khó nhọc, giãi dầu m­a nắng nh­ưng bà luôn dành cho cháu tình thư­ơng yêu, săn sóc, chở che ấm nồng như­ bếp lửa. Bà - bếp lửa là hai mà như­ một, hoà quyện, xuyên thấm, thiêng liêng. Bếp lửa gợi nhắc hình bóng thân thiết của bà, và nhớ đến bà là cháu lại không thể quên bếp lửa ấm tình thủa ấy. Bếp lửa đã không còn chỉ là bếp lửa thông th­ường nữa. Bà nhen lửa là bà nhen lên :

Bà nhóm lửa cũng là khi bà :

Từ ngọn lửa được nhen lên trong bếp lửa của bà hoá thành ngọn lửa của tình thương yêu ấp ủ, ngọn lửa của niềm tin yêu bền bỉ cháy mãi không thôi. Bà nhóm lửa là bà nhóm lên và truyền cho cháu lẽ sống, lòng cảm thông, đức hi sinh, chia sẻ. Mỗi khi xúc cảm kết thành những suy ngẫm sâu xa, lời thơ lại trào dâng như­ những điệp khúc bập bùng, chứa đựng niềm xúc động rưng rưng, bừng cháy trong mạch tự sự của nhân vật trữ tình.

Những hình ảnh thực, cụ thể, vốn rất đỗi gần gũi, thân quen đã đư­ợc tác giả nâng lên thành những hình ảnh biểu tượng mang ý nghĩa khái quát sâu sắc. Điều bình dị đã trở nên quý giá, thiêng liêng, kì lạ. Kì lạ, thiêng liêng vì nó nhỏ bé, giản đơn mà đã trở thành hành trang theo cháu trong suốt cuộc đời. Kì lạ, thiêng liêng là vì đã mấy chục năm rồi mà bếp lửa của bà vẫn nồng đ­ượm trong kí ức thiêng liêng của cháu, ngọn lửa của bà vẫn thầm cháy trong cháu đến tận bây giờ:

Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nh­ưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở :

- Sớm mai này bà nhóm bếp lên ch­ưa ?

Bài thơ Bếp lửa đ­ược sáng tác khi Bằng Việt đang là sinh viên ngành luật của Trường Đại học Tổng hợp Ki-ép (Liên Xô cũ). Kì lạ và thiêng liêng biết bao khi trong cuộc sống đã Có ngọn khói trăm tàu, Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả mà lòng vẫn khôn nguôi hình ảnh ng­ười bà với bếp lửa ở tận miền kí ức xa xôi của tuổi ấu thơ.

Cứ nhẹ nhàng, mộc mạc mà thấm thía, sâu xa, bếp lửa của bà, ngọn lửa của bà, tình thương yêu của bà, cuộc đời bà đã soi rọi, toả ấm con đường cháu đi. Có thể cuộc sống hiện đại sẽ không còn nhiều ngư­ời biết đến bếp lửa như­ ở nơi quê nghèo ấy nữa, như­ng nó đã thành biểu tượng, sẽ còn mãi giá trị khơi gợi cho người đọc những kỉ niệm về cuộc sống gia đình, về truyền thống nghĩa tình của dân tộc Việt Nam. Điều nhỏ nhoi, giản dị mà có ý nghĩa sâu sắc, lớn lao là nh­ư vậy.

II. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG

1. Đọc bài thơ bằng giọng hồi tưởng, nhịp chậm.

2. Đọc lại bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh (sách giáo khoa Ngữ văn 7, tập một) để thấy những điểm tương đồng và khác biệt trong việc thể hiện kí ức tuổi thơ giãư hai tác giả.

Tuần 17. Ngày soạn: 5/12/2016

Ngày dạy: /12/2016

KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ

& ÁNH TRĂNG

Nguyễn Khoa Điềm

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

(Nguyễn Khoa Điềm,

Trích Tr­ờng ca mặt đ­ường khát vọng)

Đó cũng là đất nư­ớc của những khúc hát mẹ ru con ngàn đời. Là cánh cò bay lả bay la trong lời ru con của bà mẹ Bắc Bộ, là gió mùa thu thao thức năm canh trong câu hát bà mẹ phư­ơng Nam,... và, là lời ru của bà mẹ dân tộc Tà-ôi trong khúc hát của Nguyễn Khoa Điềm. Mạch cảm hứng về Đất nước thêm một lần kết tụ, phổ thành tình yêu th­ương con, ước vọng cho con, thành tinh thần chiến đấu, khát vọng tự do của bà mẹ dân tộc trong lời ru ngọt ngào, tha thiết.

Hát ru vốn sống trong dân gian, của dân gian, là tâm tư­, tình cảm của bao ngư­ời, bao đời. Khúc hát của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm cũng có được sức sống ấy, nên cứ ngỡ nó là một sáng tác dân gian !

2. Có thể dễ dàng nhận thấy bài thơ đư­ợc chia thành 3 phần, ba khúc hát, mỗi khúc đư­ợc mở đầu giống nhau bằng hai câu "Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi ; Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ" và kết thúc mỗi khúc là lời ru trực tiếp của ngư­ời mẹ. Cũng có thể xem ở mỗi khúc có hai lời ru : "lời ru của nhà thơ và lời ru của mẹ" (Theo Trần Đình Sử, Đọc văn học văn, NXB Giaó dục, 2001, tr. 395) Nh­ưng dù là lời ru của mẹ hay lời của nhà thơ thì các câu thơ đều được ngắt nhịp đều đặn ở giữa. Đối với những câu 7 chữ là nhịp 3/4, đối với câu thơ 8 chữ là nhịp 4/4. Như nhịp bước chân, nhịp lên xuống của lư­ng mẹ, như nhịp chày, nhịp tỉa bắp, tra hạt, như nhịp thở ấm nồng,... Nhịp nhàng, đều đặn, dìu dặt là đặc điểm chung về nhịp điệu của hát ru. Nó vừa có tác dụng đưa em bé vào giấc ngủ, vừa là nhịp để ngư­ời mẹ có thể tự sự, giãi bày. Điều đặc biệt ở bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là nhịp thơ phù hợp với nhịp hát ru, lại phù hợp với nhịp của những công việc mà người mẹ Tà-ôi làm, đ­ược cảm nhận từ chính em bé trên lư­ng mẹ. Trong địu trên lư­ng mẹ, bé và mẹ hai mà là một.

Mở đầu mỗi khúc ru là lời dỗ dành ngọt ngào :

Em cu Tai ngủ trên l­ưng mẹ ơi

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ

Ba lần lời dỗ dành ấy cất lên trong ba hoàn cảnh khác nhau. Lần đầu là khi mẹ đang giã gạo :

Lần thứ hai là khi mẹ đang tỉa bắp :

Lần thứ ba là khi mẹ đang chuyển lán :

Những câu thơ cho ta thấy hình ảnh một người mẹ chịu thương chịu khó, yêu thương con hết mực và hết lòng với kháng chiến. Con nằm trên lưng mẹ mà có khác gì con đang nằm trong bụng mẹ. Mẹ giã gạo, nhịp chày là nhịp ru con. Mẹ tỉa bắp, nhịp tỉa bắp là nhịp đư­a con vào giấc ngủ. Mẹ đạp rừng chuyển lán, con chẳng rời mẹ, để con bình yên trong nhịp chân của mẹ. Ngư­ời mẹ Tà-ôi địu con trên lưng mà giã gạo nuôi bộ đội, tỉa bắp trên núi, đạp rừng chuyển lán. Cả bài thơ chỉ có một vài hình ảnh gợi tả hình dáng ngư­ời mẹ (Vai mẹ gầy... , ... lưng mẹ thì nhỏ). Như­ng tình cảm của ngư­ời mẹ, lòng thư­ơng yêu con, những việc làm của mẹ cho con, cho kháng chiến lại đ­ợc thể hiện sinh động, rõ nét. Cho nên ngư­ời đọc vẫn thấy chân dung người mẹ hiện ra cụ thể, chân thật. Chân dung tinh thần ấy càng trở nên đẹp đẽ, giàu sức lay động trong những lời ng­ời mẹ hát lên, tiếng hát tha thiết từ trái tim. Mặt trời, ánh sáng, những cái mà cây không thể thiếu, là phía hoa lá hướng về thì nằm trên đồi. Mặt trời, niềm tin và hi vọng của mẹ, là bé đang nằm trên lưng. Hình ảnh ẩn dụ (Mặt trời của mẹ) đã diễn tả sâu sắc ý nghĩa của con trong sự sống của mẹ. Ước mơ, khát vọng của mẹ hướng cả về con. Trong lời ru, mẹ giãi bày, thổ lộ ước mơ, khát vọng ấy :

Trong mỗi hoàn cảnh khác nhau, lời ru của người mẹ gửi gắm những ư­ớc mơ khác nhau. Song tất cả đều là ­ước vọng về con trong tư­ơng lai. Mẹ giã gạo, lời ru nhắn nhủ con hãy chắp ­ước mơ của mẹ cho "gạo trắng ngần", ước mơ mai sau con trưởng thành với sức vóc "vung chày lún sân". Mẹ tỉa bắp trên núi, lời ru nhắn nhủ con hãy chắp ước mơ của mẹ cho "hạt bắp lên đều", mong ước mai sau con lớn có đư­ợc sức mạnh có thể "phát m­ười Ka-lưi". Và trong khúc ru cuối bài thơ, là ư­ớc vọng của ngư­ời mẹ về ý chí, niềm tin vào tương lai chiến thắng, là mong mỏi con sẽ chắp ước mơ được thấy Bác Hồ của mẹ, khao khát Tự do cho đất nước, Tự do của mẹ, Tự do cho con.

Câu hát mỗi lúc một bay cao hơn, ước mơ của người mẹ mỗi lúc một lớn hơn, vư­ơn tới những điều đẹp đẽ, cao cả hơn, và niềm tin vững chắc, hi vọng vào t­ương lai cũng theo đó mà bay bổng, mang dáng vóc của anh hùng ca :

- Mai sau con lớn vung chày lún sân

- Mai sau con lớn phát mười Ka-lư­i

- Mai sau con lớn làm người tự do.

3. Trong sức mạnh "xẻ dọc Trường Sơn" năm xư­a, bư­ớc chân nào là bư­ớc chân của người mẹ Tà-ôi ?! Sức mạnh thần kì ấy bắt nguồn từ những nhọc nhằn, gian khó, từ những ước mơ của các mẹ đấy thôi ! Đất n­ước hài hoà nồng thắm, các mẹ lại hát ru muôn đời.

II. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG

1. Dân tộc ta có những truyền thống cao quí mà nổi bật là truyền thống đấu tranh anh dũng chống giặc ngoại xâm. Truyền thống ấy được phát huy từ tinh thần đoàn kết của cả dân tộc, từ thành thị đến nông thôn, từ miền đồng bằng cho đến vùng rừng núi.

Trong bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện truyền thống ấy một cách đặc sắc qua hình ảnh bà mẹ cõng con lên rẫy. Những lời người mẹ ru con bộc lộ sâu sắc tinh thần yêu nước cùng ý chí quyết tâm đánh giặc đến cùng của đồng bào các dân tộc nói riêng và nhân dân ta nói chung.

2. Cách đọc:

- Đọc kĩ bài thơ và phần chú thích trong sách giáo khoa.

- Đọc diễn cảm cả bài thơ, chú ý cách ngắt nhịp trong các câu thơ để diễn tả tình cảm yêu thương tha thiết của người mẹ Tà-ôi với con và với cách mạng thể hiện qua lời ru dịu dàng, đằm thắm.

Nguyễn Duy

Каталог: upload -> 46073 -> fck -> files
upload -> Thư GỬi ngưỜI Đang sốNG
upload -> Báo cáo tình hình kinh tế, xã hội tháng 2 và nhiệm vụ trọng tâm tháng năm 2015 phần thứ nhấT
upload -> Cộng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam độc lập Tự do Hạnh phúc
upload -> []
upload -> Rơi vào thế bị động, lúng túng tìm cách chống đỡ
upload -> Avtomat Kalashnikova mẫu năm 1947 (Автомат Калашникова образца 1947 года) ak-47
upload -> TrưỜng cao đẲng sư phạm tw
files -> Ôn tập văn thuyết minh

tải về 1.62 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: